Rumi's "Popular Versions" in Their Original Farsi Scripts

I've been receiving numerous emails requesting the original Farsi or Persian verses of Rumi's very famous and often quoted English "Versions" which are "translated" by the popular Rumi "version makers", particularly the incomparable Coleman Barks who has single-handedly made Maulana Jalaluddin Balkhi Rumi a household name here in our beloved America. In some instances, it's virtually impossible to find Rumi's original Farsi verses, mainly due to non-Persian speaking 'version makers' not providing a reference to the original Rumi verses in their famous new-agey translation works.

Coleman Barks, the foremost Rumi translator and "version maker", not only openly admits, but also calls his Rumi translations as "versions," or "re-renderings" because he doesn't read Farsi: 

“Of course, as I work on these poems, I don’t have the Persian to consult. I literally have nothing to be faithful to, except what the scholars give. Ibrahim Gamard, Rawan Farhadi, William Chittick, and Franklin Lewis disapprove of making versions. I understand the objections. What I do is a homemade, amateurish, loose, many-stranded thing, without much attention to historical context, nor much literal faithfulness to the original.”
—Coleman Barks, Rumi: Soul Fury.

In my humble opinion, Coleman Barks deserves our huge amounts of appreciations and accolades for single handedly introducing and popularizing Maulana Jalaluddin Balkhi Rumi to the mainstream American society. It's largely thanks to Coleman Barks and his truly groundbreaking book, The Essential Rumi, that Rumi is a household name and the widely read poet in America these days. And astonishingly, he accomplished it all without even speaking a word of Farsi!

Here are some of the most popular "Rumi Versions" in their original Farsi scripts:

Rumi - Quatrain 1202 from Divan 

Version by Coleman Barks

The minute I heard my first love story,
I started looking for you,
Not knowing how blind that was
Lovers don’t finally meet somewhere,
They are in each other all along.


مولانا -  دیوان شمس - رباعی شمارهٔ ۱۲۰۲

تا پردهٔ عاشقانه بشناخته‌ایم
از روی طرب پرده برانداختیم
با مطرب عشق چنگ خود در زده‌ایم
همچون دف و نای هردو در ساخته‌ایم

Rumi - Quatrain 157 from Divan

Version by Coleman Barks

Out beyond ideas of wrongdoing and rightdoing,

there is a field. I'll meet you there.
When the soul lies down in that grass,
the world is too full to talk about.
Ideas, language, even the phrase "each other" 

doesn't make any sense.

مولانا -  دیوان شمس - رباعی شمارهٔ ۱۵۷

از کفر و ز اسلام برون صحرائیست

ما را به میان آن فضا سودائیست

عارف چو بدان رسید سر را بنهد

نه کفر و نه اسلام و نه آنجا جائیست

Rumi - Quatrain 457 from Divan

Version by Coleman Barks

In your light, I learn how to love

In your beauty, how to make poems,
You dance inside my chest.
Where on one sees you,
But sometimes I do
And that sight becomes this art.


مولانا -  دیوان شمس - رباعی شمارهٔ ۴۵۷
در نور یار صورت خوبان همی‌نمود
دیدار یار و دیدن ایشانم آرزوست
این علم  موسیقی بر من چون شهادتست
چون مؤمنم شهادت و ایمانم آرزوست
ای عشق عقل را تو پراکنده گوی کن
ای عشق نکته‌های پریشانم آرزوست

Rumi - Quatrain 81 from Divan

Version by Coleman Barks

Today, like every other day, we wake up empty

and frightened.  Don't open the door to the study

and begin reading.  Take down a musical 

instrument.

Let the beauty we love be what we do.

There are hundreds of ways to kneel and kiss 

the ground.

مولانا -  دیوان شمس - رباعی شمارهٔ ۸۱

امروز چو هر روز خرابیم خراب

مگشا در اندیشه و برگیر رباب

صدگونه نماز است و رکوعست و سجود

آنرا که جمال دوست باشد محراب

Rumi - Masnavi - Book 3 

Version by Coleman Barks

Dance, when you're broken open.
Dance, if you've torn the bandage off.
Dance in the middle of the fighting.
Dance in your blood.
Dance, when you're perfectly free.

مولانا -  مثنوی - دفترسوم

رقص آنجا کن که خود را بشکنی
پنبه را از ریش شهوت بر کنی
رقص و جولان بر سر میدان کنند
رقص اندر خون خود مردان کنند
چون رهند از دست خود دستی زنند
چون جهند از نقص خود رقصی کنند

Rumi - Quatrain 1650 from Divan

Version by Coleman Barks

We are the mirror as well as the face in it.
We are tasting the taste this minute of eternity.
We are pain and what cures pain both.
We are the sweet cold water and the jar that pours.

مولانا -  دیوان شمس - رباعی شمارهٔ ۱۶۵۰

هم آینه‌ایم و هم لقائیم همه

سرمست پیالدهٔ بقائیم همه

هم دافع رنج و هم شفائیم همه

هم آب حیات و هم سقائیم همه

Rumi - Quatrain 1079 from Divan

Version by Coleman Barks

We are pain and what cures pain, both. 

We are the sweet cold water and the jar that pours.

I want to hold you close like a lute, 

so that we can cry out with loving. 

Would you rather throw stones at a mirror?

I am your mirror and here are the stones.

مولانا -  دیوان شمس - رباعی شمارهٔ ۱۰۷۹

چون چنگ خودت بگیرم اندر بر تنگ

وز پردهٔ عشاق برآرم آهنگ

گر زانکه در آبگینه خواهی زد سنگ

در خدمت تو بیایم اینک من و سنگ

Rumi - Quatrain 90 from Divan

Version by Coleman Barks

The breeze at dawn has secrets to tell you.

Don’t go back to sleep.

You must ask for what you really want.

Don’t go back to sleep.

People are going back and forth across the doorsill

where the two worlds touch.

The door is round and open.

Don’t go back to sleep.

مولانا -  دیوان شمس - رباعی شمارهٔ ۹۰

این باد سحر محرم رازست مخسب

هنگام تفرع و نیاز است مخسب

بر خلق دو کون از ازل تا به ابد

این در که نبسته است باز است مخسب

Rumi - Quatrain 555 from Divan

Version by Coleman Barks

A secret turning in us
Makes the universe turn.
Head unaware of feet,
And feet head. Neither cares.
They keep turning.


مولانا -  دیوان شمس - رباعی شمارهٔ ۵۵۵

ای روز برآ که ذره ها رقص کنند
آن کس که از او چرخ و هوا رقص کنند
جانها ز خوشی بی سر و پا رقص کنند
در گوش تو گویم که کجا رقص کنند

Rumi - Quatrain 11 from Divan

Version by Coleman Barks

Late, by myself, in the boat of myself,

no light and no land anywhere,

cloud cover thick. I try to stay

just above the surface, 

yet I'm already under 

and living with the ocean.

مولانا -  دیوان شمس - رباعی شمارهٔ ۱۱

افسوس که بیگاه شد و ما تنها

در دریائی کرانه‌اش ناپیدا

کشتی و شب و غمام و ما میرانیم

در بحر خدا به فضل و توفیق خدا

Rumi - Quatrain 55 from Divan

Version by Coleman Barks

Let the lover be disgraceful, 

crazy, absent-minded. 

Someone sober will worry

about events going badly. 

Let the lover be.

مولانا -  دیوان شمس - رباعی شمارهٔ ۵۵

عاشق همه سال مست و رسوا بادا

دیوانه و شوریده و شیدا بادا

با هشیاری غصهٔ هرچیز خوریم

چون مست شویم هرچه بادا بادا

Rumi - Quatrain 824 from Divan

Version by Coleman Barks

Don't let your throat tighten

with fear. Take sips of breath

all day and night, before death

closes your mouth.

مولانا -  دیوان شمس - رباعی شمارهٔ ۸۲۴

مگذار که غصه در میانت گیرد

یا وسوسه‌های این جهانت گیرد

رو شربت عشق در دهان نه شب و روز

زان پیش که حکم حق دهانت گیرد

Rumi - Quatrain 913 from Divan

Version by Coleman Barks

Come to the orchard in Spring.

There is light and wine, and sweethearts

in the pomegranate flowers.

If you do not come, these do not matter.

If you do come, these do not matter.

مولانا -  دیوان شمس - رباعی شمارهٔ ۹۱۳

گفتی که بیا که باغ خندید و بهار

شمعست و شراب و شاهدان چو نگار

آنجا که تو نیستی از اینهام چه سود

و آنجا که تو هستی خود از اینها بچه کار

Rumi - Quatrain 1540 from Divan

Version by Coleman Barks

Bird song brings relief to my longing,

I am just as ecstatic as they are;

But with nothing to say! 

Please, universal soul,

practice some song, 

or something through me!

مولانا -  دیوان شمس - رباعی شمارهٔ ۱۵۴۰

ای بلبل مست بوستانی برگو
مستی سر و راحت جانی برگو
من مستم و تعیین نتوانم کردن
ای جان جهان هرچه توانی برگو

Rumi - Ghazal/Ode not listed in Divan -

Version by Coleman Barks

"Only Breath"

Not Christian or Jew or Muslim, 

not Hindu, Buddhist, Sufi, or zen.

Not any religion or cultural system. 

I am not from the East or the West,
not out of the ocean or up from the ground,
not natural or ethereal,
not composed of elements at all.

I do not exist,

am not an entity in this world or in the next,

did not descend from Adam and Eve
or any origin story.

My place is placeless,
a trace of the traceless.

Neither body or soul.

I belong to the Beloved,
have seen the two worlds as one 

and that one call to and know,

first, last, outer, inner,
only that breath breathing

human being.

غزل منصوب به مولانا

چه تدبیر ای مسلمانان که من خود را نمی دانم

نه ترسا نه یهودم من، نه گبرم نه مسلمانم

نه شرقیم نه غربیم نه بریّم نه بحرّیم

نه از کان طبیعیّم نه از افلاک گردانم

نه از خاکم نه از آبم نه از بادم نه از آتش

نه از عرشم نه از فرشم نه از کونم نه از کانم

نه از هندم نه از چینم نه از بلغار و سقسینم

نه از ملک عراقینم نه از خاک خراسانم

نه از دنیا نه از عقبی نه از جنت نه ازدوزخ

نه از آدم نه از حوّا نه از فردوس و رضوانم

مکانم لا مکان باشد نشانم بی نشان باشد

نه تن باشد نه جان باشد که من از جان جانانم

دوئی از خود بدر کردم، یکی دیدم دو عالم را

یکی جویم یکی دانم یکی بینم یکی خوانم

هوالاول هوالاخر هوالظاهر هوالباطن

بجز یا هو و یامن هو کسی دیگر نمی دانم

ز جام عشق سر مستم دو عالم رفته از دستم

بجز رندی و قلّاشی نباشد هیچ سامانم

اگر در عمر خود روزی دمی بی تو بر آوردم

از آن وقت و از آن ساعت ز عمر خود پشیمانم

اگر دستم رسد روزی دمی با تو درین خلوت

دو عالم زیر پای آرم همی دستی بر افشانم

الا ای شمس تبریزی چنین مستم درین عالم

که جز مستی و قلّاشی نباشد هیچ دستانم

Rumi - Ghazal/Ode 636 from Divan -

Version by Coleman Barks

"Quietness"

Inside this new love, die. 
Your way begins on the other side. 
Become the sky. 
Take an axe to the prison wall. 
Escape. 
Walk out like someone 
suddenly born into color. 
Do it now. 
You're covered with thick cloud. 
Slide out the side. Die, 
and be quiet. Quietness is the surest sign 
that you have died. 
Your old life was a frantic running 
from silence. 
The speechless full moon 
comes out now.


مولانا - غزل شماره ۶۳۶ - دیوان شمس 

بمیرید بمیرید در این عشق بمیرید
در این عشق چو مردید همه روح پذیرید
بمیرید بمیرید و زین مرگ مترسید
کز این خاک برآیید سماوات بگیرید
بمیرید بمیرید و زین نفس ببرید
  که این نفس چو بندست و شما همچو اسیرید
یکی تیشه بگیرید پی حفره زندان
چو زندان بشکستید همه شاه و امیرید
بمیرید بمیرید به پیش شه زیبا
بر شاه چو مردید همه شاه و شهیرید
بمیرید بمیرید و زین ابر برآیید
چو زین ابر برآیید همه بدر منیرید
خموشید خموشید خموشی دم مرگست
هم از زندگیست اینک ز خاموش نفیرید

Rumi - Ghazal/Ode 132 from Divan -

Version by Coleman Barks

"Who Says Words With My Mouth?"

All day I think about it, then at night I say it.
Where did I come from, 
and what am I supposed to be doing?
I have no idea.
My soul is from elsewhere, I'm sure of that,
and I intend to end up there.
This drunkenness began in some other tavern.
When I get back around to that place,
I'll be completely sober. Meanwhile,
I'm like a bird from another continent, sitting in this aviary.
The day is coming when I fly off,
but who is it now in my ear who hears my voice?
Who says words with my mouth?
Who looks out with my eyes? What is the soul?
I cannot stop asking.
If I could taste one sip of an answer,
I could break out of this prison for drunks.
I didn't come here of my own accord, and I can't leave that way.
Whoever brought me here will have to take me home.
This poetry. I never know what I'm going to say.
I don't plan it.
When I'm outside the saying of it,
I get very quiet and rarely speak at all.
Shams Tabriz, if you would show your face to me again,
I could flee the imposition of this life.


مولانا - غزل ۱۳۲ - دیوان شمس 

روزها فکر من این است و همه شب سخنم
که چرا غافل از احوال دل خویشتنم
از کجا آمده ام آمدنم بهر چه بود
به کجا میروم آخر ننمایی وطنم
مانده ام سخت عجب کز چه سبب ساخت مرا
یا چه بوده است مراد وی از این ساختنم
آنچه از عالم عِلوی است من آن می گویم
رخت خود باز بر آنم که همانجا فکنم
مرغ باغ ملکوتم نِیم از عالم خاک
چند روزی قفسی ساخته اند از بدنم
کیست آن گوش که او می شنود آوازم
یا کدام است سخن می کند اندر دهنم
کیست در دیده که از دیده برون می نگرد
یا چه جان است نگویی که منش پیرهنم
تا به تحقیق مرا منزل و ره ننمایی
یک دم آرام نگیرم نفسی دم نزنم
می وصلم بچشان تا در زندان ابد
به یکی عربده مستانه به هم درشکنم
من به خود نامدم اینجا که به خود باز روم
آنکه آورد مرا باز برد تا وطنم
تو مپندار که من شعر به خود می گویم
تا که هشیارم و بیدار یکی دم نزنم
شمس تبریزی اگر روی به من بنمایی 
والله این قالب مردار زهم برشکنم

Rumi - Ghazal/Ode 598 from Divan -

Version by Coleman Barks

Who gets up early 

to discover the moment light begins? 

Who finds us here circling, bewildered, like atoms? 

Who comes to a spring thirsty 

and sees the moon reflected in it? 

Who, like Jacob blind with grief and age, 

smells the shirt of his lost son 

and can see again? 

Who lets a bucket down and brings up 

a flowing prophet? 

Or like Moses goes for fire 

and finds what burns inside the sunrise?

Jesus slips into a house to escape enemies, 

and opens a door to the other world. 

Soloman cuts open a fish, and there's a gold ring. 

Omar storms in to kill the prophet 

and leaves with blessings. 

Chase a deer and end up everywhere! 

An oyster opens his mouth to swallow on drop. 

Now there's a pearl. 

A vagrant wanders empty ruins. 

Suddenly he's wealthy.

But don't be satisfied with stories, how things 

have gone with others. Unfold 

your own myth, without complicated explanation, 

so everyone will understand the passage, 

We have opened you.

Start walking toward Shams. Your legs will get heavy 

and tired. Then comes a moment 

of feeling the wings you've grown, 

lifting.

مولانا -  دیوان شمس - غزل شمارهٔ ۵۹۸

یاران سحر خیزان تا صبح کی دریابد

تا ذره صفت ما را کی زیر و زبر یابد

آن بخت که را باشد کید به لب جویی

تا آب خورد از جو خود عکس قمر یابد

یعقوب صفت کی بود کز پیرهن یوسف

او بوی پسر جوید خود نور بصر یابد

یا تشنه چو اعرابی در چه فکند دلوی

در دلو نگارینی چون تنگ شکر یابد

یا موسی آتش جو کرد به درختی رو

آید که برد آتش صد صبح و سحر یابد

در خانه جهد عیسی تا وارهد از دشمن

از خانه سوی گردون ناگاه گذر یابد

یا همچو سلیمانی بشکافد ماهی را

اندر شکم ماهی آن خاتم زر یابد

شمشیر به کف عمر در قصد رسول آید

در دام خدا افتد وز بخت نظر یابد

یا چون پسر ادهم راند به سوی آهو

تا صید کند آهو خود صید دگر یابد

یا چون صدف تشنه بگشاده دهان آید

تا قطره به خود گیرد در خویش گهر یابد

یا مرد علف کش کو گردد سوی ویران‌ها

ناگاه به ویرانی از گنج خبر یابد

ره رو بهل افسانه تا محرم و بیگانه

از نور الم نشرح بی‌شرح تو دریابد

هر کو سوی شمس الدین از صدق نهد گامی

گر پاش فروماند از عشق دو پر یابد

Rumi - Masnavi - Book 6

Version by Coleman Barks

"Of Being Woven"

The way is full of genuine sacrifice.
The thickets blocking your path are anything
that keeps you from that,
any fear that you may be broken
into bits like a glass bottle.

This road demands courage and stamina,
yet it’s full of footprints!

Who are these companions?
They are rungs in your ladder. Use them!
With company you quicken your ascent.
You may be happy enough going along,
but with others you’ll get farther, 
and faster.

Someone who goes cheerfully by himself
to the customs house to pay his traveler’s tax
will go even more lightheartedly
when friends are with him.

Every prophet sought out companions.
A wall standing alone is useless,
but put three or four walls together,
and they’ll support a roof and keep grain dry and safe.

When ink joins with a pen,
then the blank paper can say something.
Rushes and reeds must be woven to be useful as a mat.
If they weren’t interlaced; the wind would blow them away.
Like that, God paired up creatures,
and gave them friendship. 

This is how the fowler and the bird were arguing
about hermitic living and Islam.
It’s a prolonged debate. 

Husam shorten their controversy. 
Make the Mathnawi more nimble and less lumbering.
Agile sounds are more appealing to the heart’s ear.

مولانا - مثنوی - دفتر ششم

در ره این ترس امتحانهای نفوس

هم‌چو پرویزن به تمییز سبوس

راه چه بود پر نشان پایها

یار چه بود نردبان رایها

گیرم آن گرگت نیابد ز احتیاط

بی ز جمعیت نیابی آن نشاط

آنک تنها در رهی او خوش رود

با رفیقان سیر او صدتو شود

با غلیظی خر ز یاران ای فقیر

در نشاط آید شود قوت‌پذیر

گر نباشد یاری حبر و قلم

کی فتد بر روی کاغذها رقم

این حصیری که کسی می‌گسترد

گر نپیوندد به هم بادش برد

حق ز هر جنسی چو زوجین آفرید

پس نتایج شد ز جمعیت پدید

او بگفت و او بگفت از اهتزاز

بحثشان شد اندرین معنی دراز

مثنوی را چابک و دلخواه کن

ماجرا را موجز و کوتاه کن

 

Rumi - Masnavi - Book 5

Version by Coleman Barks

Love is reckless; not reason.

Reason seeks a profit.
Love comes on strong,
consuming herself, unabashed.

Yet, in the midst of suffering,
Love proceeds like a millstone,
hard surfaced and straightforward.

Having died of self-interest,
she risks everything and asks for nothing.
Love gambles away every gift God bestows.

Without cause God gave us Being;
without cause, give it back again.

 

مولانا -  مثنوی - دفتر پنجم

ترس مویی نیست اندر پیش عشق

جمله قربانند اندر کیش عشق

عشق وصف ایزدست اما که خوف

وصف بندهٔ مبتلای فرج و جوف

دیو بر دنیاست عاشق کور و کر

عشق را عشقی دگر برد مگر

از نهان‌خانهٔ یقین چون می‌چشد

اندک‌اندک رخت عشق آنجا کشد

عشق نان مرده را می جان کند

جان که فانی بود جاویدان کند

Rumi - Masnavi - Book 1

Version by Coleman Barks

“Chinese Art and Greek Art”

The Prophet said, “There are some who see Me 

by the same Light in which I am seeing them. 

Our natures are ONE.

Without reference to any strands 

of lineage, without reference to texts or traditions, 

we drink the Life-Water together.”

Here's a story

about that hidden mystery:

The Chinese and the Greeks

were arguing as to who were the better artists. 

The King said,

 “We'll settle this matter with a debate.” 

The Chinese began talking, 

but the Greeks wouldn't say anything. 

They left.

The Chinese suggested then 

that they each be given a room to work on 

with their artistry, two rooms facing each other 

and divided by a curtain.

The Chinese asked the King 

for a hundred colors, all the variations, 

and each morning they came to where 

the dyes were kept and took them all. 

The Greeks took no colors.

“They're not part of our work,”

They went to their room

and began cleaning and polishing the walls. All day 

every day they made those walls as pure and clear 

as an open sky.

There is a way that leads from all-colors 

to colorlessness. Know that the magnificent variety 

of the clouds and the weather comes from

the total simplicity of the sun and the moon.

The Chinese finished, and they were so happy. 

They beat the drums in the joy of completion.

The King entered their room, 

astonished by the gorgeous color and detail.

The Greeks then pulled the curtain dividing the rooms. 

The Chinese figures and images shimmeringly reflected 

on the clear Greek walls. They lived there, 

even more beautifully, and always

changing in the light.

The Greek art is the Sufi way.

They don't study books of philosophical thought.

They make their loving clearer and clearer. 

No wantings, no anger. In that purity 

they receive and reflect the images of every moment, 

from here, from the stars, from the void.

They take them in 

as though they were seeing 

with the Lighted Clarity 

that sees them.

مولانا - مثنوی - دفتر اول

 قصهٔ مری کردن رومیان و چینیان در علم نقاشی و صورت‌گری

چینیان گفتند ما نقاش‌تر

رومیان گفتند ما را کر و فر

گفت سلطان امتحان خواهم درین

کز شماها کیست در دعوی گزین

اهل چین و روم چون حاضر شدند

رومیان در علم واقف‌تر بدند

چینیان گفتند یک خانه به ما

خاص بسپارید و یک آن شما

بود دو خانه مقابل در بدر

زان یکی چینی ستد رومی دگر

چینیان صد رنگ از شه خواستند

پس خزینه باز کرد آن ارجمند

هر صباحی از خزینه رنگها

چینیان را راتبه بود از عطا

رومیان گفتند نه نقش و نه رنگ

در خور آید کار را جز دفع زنگ

در فرو بستند و صیقل می‌زدند

همچو گردون ساده و صافی شدند

از دو صد رنگی به بی‌رنگی رهیست

رنگ چون ابرست و بی‌رنگی مهیست

هرچه اندر ابر ضو بینی و تاب

آن ز اختر دان و ماه و آفتاب

چینیان چون از عمل فارغ شدند

از پی شادی دهلها می‌زدند

شه در آمد دید آنجا نقشها

می‌ربود آن عقل را و فهم را

بعد از آن آمد به سوی رومیان

پرده را بالا کشیدند از میان

عکس آن تصویر و آن کردارها

زد برین صافی شده دیوارها

هر چه آنجا دید اینجا به نمود

دیده را از دیده‌خانه می‌ربود

رومیان آن صوفیانند ای پدر

بی ز تکرار و کتاب و بی هنر

لیک صیقل کرده‌اند آن سینه‌ها

پاک از آز و حرص و بخل و کینه‌ها

آن صفای آینه وصف دلست

صورت بی منتها را قابلست

صورت بی‌صورت بی حد غیب

ز آینهٔ دل تافت بر موسی ز جیب

گرچه آن صورت نگنجد در فلک

نه بعرش و فرش و دریا و سمک

زانک محدودست و معدودست آن

آینهٔ دل را نباشد حد بدان

عقل اینجا ساکت آمد یا مضل

زانک دل یا اوست یا خود اوست دل

عکس هر نقشی نتابد تا ابد

جز ز دل هم با عدد هم بی عدد

تا ابد هر نقش نو کاید برو

می‌نماید بی حجابی اندرو

اهل صیقل رسته‌اند از بوی و رنگ

هر دمی بینند خوبی بی درنگ

نقش و قشر علم را بگذاشتند

رایت عین الیقین افراشتند

رفت فکر و روشنایی یافتند

نحر و بحر آشنایی یافتند

مرگ کین جمله ازو در وحشتند

می‌کنند این قوم بر وی ریش‌خند

کس نیابد بر دل ایشان ظفر

بر صدف آید ضرر نه بر گهر

گرچه نحو و فقه را بگذاشتند

لیک محو فقر را بر داشتند

تا نقوش هشت جنت تافتست

لوح دلشان را پذیرا یافتست

برترند از عرش و کرسی و خلا

ساکنان مقعد صدق خدا

Rumi - Ghazal/Ode 314 from Divan

Version by Coleman Barks

Those who don't feel this Love
pulling them like a river,
those who don't drink dawn
like a cup of spring water
or take in sunset like supper,
those who don't want to change,
let them sleep.

This Love is beyond the study of theology,
that old trickery and hypocrisy.
I you want to improve your mind that way,
sleep on.

I've given up on my brain.
I've torn the cloth to shreds
and thrown it away.

If you're not completely naked,
wrap your beautiful robe of words
around you,
and sleep. 

مولانا -  دیوان شمس - غزل شمارهٔ ۳۱۴

تو را که عشق نداری تو را رواست بخسب

برو که عشق و غم او نصیب ماست بخسب

ز آفتاب غم یار ذره ذره شدیم

تو را که این هوس اندر جگر نخاست بخسب

به جست و جوی وصالش چو آب می‌پویم

تو را که غصه آن نیست کو کجاست بخسب

طریق عشق ز هفتاد و دو برون باشد

چو عشق و مذهب تو خدعه و ریاست بخسب

صباح ماست صبوحش عشای ما عشوه ش

تو را که رغبت لوت و غم عشاست بخسب

ز کیمیاطلبی ما چو مس گدازانیم

تو را که بستر و همخوابه کیمیاست بخسب

چو مست هر طرفی می‌فتی و می‌خیزی

که شب گذشت کنون نوبت دعاست بخسب

قضا چو خواب مرا بست ای جوان تو برو

که خواب فوت شدت خواب را قضاست بخسب

به دست عشق درافتاده‌ایم تا چه کند

چو تو به دست خودی رو به دست راست بخسب

منم که خون خورم ای جان تویی که لوت خوری

چو لوت را به یقین خواب اقتضاست بخسب

من از دماغ بریدم امید و از سر نیز

تو را دماغ تر و تازه مرتجاست بخسب

لباس حرف دریدم سخن رها کردم

تو که برهنه نه‌ای مر تو را قباست بخسب

Rumi - Masnavi - Book- 5

Version by Coleman Barks

This being human is a guest house.
Every morning a new arrival.
A joy, a depression, a meanness,
some momentary awareness comes

as an unexpected visitor.
Welcome and entertain them all!
Even if they're a crowd of sorrows,
who violently sweep your house
empty of it's furniture,
still, treat each guest honorably.
He may be clearing you out
for some new delight.
The dark thought the shame, the malice,
meet them at the door laughing,
and invite them in.
Be grateful for whoever comes,
because each has been sent as a guide from beyond.

مولانا -  مثنوی - دفتر پنجم

هست مهمان‌خانه این تن ای جوان
هر صباحی ضیف نو آید دوان
هین مگو کین مانند اندر گردنم
که هم اکنون باز پرد در عدم
هرچه آید از جهان غیب‌وش
در دلت ضیفست او را دار خوش
فکر در سینه در آید نو به نو
خند خندان پیش او تو باز رو
هر دمی فکری چو مهمان عزیز
آید اندر سینه‌ات هر روز نیز
فکر را ای جان به جای شخص دان
زانک شخص از فکر دارد قدر و جان
فکر غم گر راه شادی می‌زند
کارسازیهای شادی می‌کند
خانه می‌روبد به تندی او ز غیر
تا در آید شادی نو ز اصل خیر

Rumi - Ghazal/Ode 1826 from Divan

Version by Coleman Barks

If anyone asks you

how the perfect satisfaction

of all our sexual wanting

will look, lift your face

and say,

Like this.

When someone mentions the gracefulness

of the nightsky, climb up on the roof

and dance and say,

Like this.

If anyone wants to know what "spirit" is,

or what "God’s fragrance" means,

lean your head toward him or her.

Keep your face there close.

Like this.

When someone quotes the old poetic image

about clouds gradually uncovering the moon,

slowly loosen knot by knot the strings

of your robe.

Like this.

If anyone wonders how Jesus raised the dead,

don’t try to explain the miracle.

Kiss me on the lips.

Like this. Like this.

When someone asks what it means

to "die for love," point

here.

If someone asks how tall I am, frown

and measure with your fingers the space

between the creases on your forehead.

This tall.

The soul sometimes leaves the body, the 

returns.

When someone doesn’t believe that,

walk back into my house.

Like this.

When lovers moan,

they’re telling our story.

Like this.

I am a sky where spirits live.

Stare into this deepening blue,

while the breeze says a secret.

Like this.

When someone asks what there is to do,

light the candle in his hand.

Like this.

How did Joseph’s scent come to Jacob?

Huuuuu.

How did Jacob’s sight return?

Huuuu.

A little wind cleans the eyes.

Like this.

When Shams comes back from Tabriz,

he’ll put just his head around the edge

of the door to surprise us

Like this.

مولانا -  دیوان شمس - غزل شمارهٔ ۱۸۲۶

هر کی ز حور پرسدت رخ بنما که همچنین

هر کی ز ماه گویدت بام برآ که همچنین

هر کی پری طلب کند چهره خود بدو نما

هر کی ز مشک دم زند زلف گشا که همچنین

هر کی بگویدت ز مه ابر چگونه وا شود

باز گشا گره گره بند قبا که همچنین

گر ز مسیح پرسدت مرده چگونه زنده کرد

بوسه بده به پیش او جان مرا که همچنین

هر کی بگویدت بگو کشته عشق چون بود

عرضه بده به پیش او جان مرا که همچنین

هر کی ز روی مرحمت از قد من بپرسدت

ابروی خویش عرضه ده گشته دوتا که همچنین

جان ز بدن جدا شود باز درآید اندرون

هین بنما به منکران خانه درآ که همچنین

هر طرفی که بشنوی ناله عاشقانه‌ای

قصه ماست آن همه حق خدا که همچنین

خانه هر فرشته‌ام سینه کبود گشته‌ام

چشم برآر و خوش نگر سوی سما که همچنین

سر وصال دوست را جز به صبا نگفته‌ام

تا به صفای سر خود گفت صبا که همچنین

کوری آنک گوید او بنده به حق کجا رسد

در کف هر یکی بنه شمع صفا که همچنین

گفتم بوی یوسفی شهر به شهر کی رود

بوی حق از جهان هو داد هوا که همچنین

گفتم بوی یوسفی چشم چگونه وادهد

چشم مرا نسیم تو داد ضیا که همچنین

از تبریز شمس دین بوک مگر کرم کند

وز سر لطف برزند سر ز وفا که همچنین

Rumi - Ghazal/Ode 110 from Divan

Version by Coleman Barks

Don't worry about saving these songs!
And if one of our instruments breaks,
it doesn't matter.
We have fallen into the place
where everything is music.

 The strumming and the flute notes
 rise into the atmosphere,
 and even if the whole world's harp
 should burn up, there will still be
 hidden instruments playing.

 So the candle flickers and goes out.
 We have a piece of flint, and a spark.

 This singing art is sea foam.
 The graceful movements come from a pearl
 somewhere on the ocean floor.

 Poems reach up like spindrift and the edge
 of driftwood along the beach, wanting!

 They derive
 from a slow and powerful root
 that we can't see.

 Stop the words now.
 Open the window in the center of your chest,
 and let the spirits fly in and out.

مولانا -  دیوان شمس - غزل شمارهٔ ۱۱۰

تو بشکن چنگ ما را ای معلا
هزاران چنگ دیگر هست این جا
چو ما در چنگ عشق اندرفتادیم
چه کم آید بر ما چنگ و سرنا
رباب و چنگ عالم گر بسوزد
بسی چنگی پنهانیست یارا
ترنگ و تنتنش رفته به گردون
اگر چه ناید آن در گوش صما
چراغ و شمع عالم گر بمیرد
چو غم چون سنگ و آهن هست برجا
به روی بحر خاشاکست اغانی
نیاید گوهری بر روی دریا
ولیکن لطف خاشاک از گهر دان
که عکس عکس برق اوست بر ما
اغانی جمله فرع شوق وصلیست
برابر نیست فرع و اصل اصلا
دهان بربند و بگشا روزن دل
از آن ره باش با ارواح گویا

Rumi - Masnavi - Book 2
Version by Coleman Barks

"Moses and the Shepherd"

Moses heard a shepherd on the road, praying,
"God,
where are you? I want to help you, to fix your shoes
and comb your hair. I want to wash your clothes
and pick the lice off. I want to bring you milk
to kiss your little hands and feet when it's time
for you to go to bed. I want to sweep your room
and keep it neat. God, my sheep and goats
are yours. All I can say, remembering you,
is ayyyy and ahhhhhhhhh."
Moses could stand it no longer.
"Who are you talking to?"
"The one who made us,
and made the earth and made the sky."
"Don't talk about shoes
and socks with God! And what's this with your little hands 
and feet? Such blasphemous familiarity sounds like
you're chatting with your uncles.
Only something that grows
needs milk. Only someone with feet needs shoes. Not God!
Even if you meant God's human representatives,
as when God said, `I was sick, and you did not visit me,'
even then this tone would be foolish and irreverent.
Use appropriate terms. Fatima is a fine name
for a woman, but if you call a man Fatima,
it's an insult. Body-and-birth language
are right for us on this side of the river,
but not for addressing the origin,
not for Allah."
The shepherd repented and tore his clothes and sighed
and wandered out into the desert.
A sudden revelation
then came to Moses. God's voice:
You have separated me
from one of my own. Did you come as a Prophet to unite,
or to sever?
I have given each being a separate and unique way
of seeing and knowing that knowledge.
What seems wrong to you is right for him.
What is poison to one is honey to someone else.
Purity and impurity, sloth and diligence in worship,
these mean nothing to me.
I am apart from all that.
Ways of worshipping are not to be ranked as better
or worse than one another.
Hindus do Hindu things.
The Dravidian Muslims in India do what they do.
It's all praise, and it's all right. 
It's not me that's glorified in acts of worship.
It's the worshipers! I don't hear the words
they say. I look inside at the humility.
That broken-open lowliness is the reality,
not the language! Forget phraseology.
I want burning, 'burning'.
Be friends 
with your burning. Burn up your thinking 
and your forms of expression!
Moses,
those who pay attention to ways of behaving
and speaking are one sort.
Lovers who burn 
are another.
Don't impose a property tax
on a burned-out village. Don't scold the Lover.
The "wrong" way he talks is better than a hundred
"right" ways of others.
Inside the Kaaba
it doesn't matter which direction you point
your prayer rug!
The ocean diver doesn't need snowshoes!
The love-religion has no code or doctrine.
Only God.
So the ruby has nothing engraved on it!
It doesn't need markings.
God began speaking
deeper mysteries to Moses. Vision and words,
which cannot be recorded here, poured into
and through him. He left himself and came back.
He went to eternity and came back here.
Many times this happened.
It's foolish of me
to try and say this. If I did say it,
it would uproot our human intelligences.
It would shatter all writing pens.
Moses ran after the shepherd.
He followed the bewildered footprints,
in one place moving straight like a castle
across a chessboard. In another, sideways,
like a bishop.
Now surging like a wave cresting,
now sliding down like a fish,
with always his feet
making geomancy symbols in the sand,
recording 
his wandering state.
Moses finally caught up
with him.
"I was wrong. God has revealed to me
that there are no rules for worship.
Say whatever
and however your loving tells you to. Your sweet blasphemy
is the truest devotion. Through you a whole world
is freed.
Loosen your tongue and don't worry what comes out.
It's all the light of the spirit."
The shepherd replied,
"Moses, Moses,
I've gone beyond even that.
You applied the whip and my horse shied and jumped
out of itself. The divine nature and my human nature
came together.
Bless your scolding hand and your arm.
I can't say what's happened.
What I'm saying now
is not my real condition. It can't be said."
The shepherd grew quiet.
When you look in a mirror,
you see yourself, not the state of the mirror.
The flute player puts breath into a flute,
and who makes the music? Not the flute.
The flute player!
Whenever you speak praise
or thanksgiving to God, it's always like
this dear shepherd's simplicity.
When you eventually see
through the veils to how things really are,
you will keep saying again
and again,
"This is certainly not like
we thought it was!"


مولانا -  مثنوی - دفتر دوم

انکار کردن موسی علیه السلام بر مناجات شبان

 دید موسی یک شبانی را براه
کو همی‌گفت ای گزیننده اله
تو کجایی تا شوم من چاکرت
چارقت دوزم کنم شانه سرت
جامه‌ات شویم شپشهاات کشم
شیر پیشت آورم ای محتشم
دستکت بوسم بمالم پایکت
وقت خواب آید بروبم جایکت
ای فدای تو همه بزهای من
ای بیادت هیهی و هیهای من
این نمط بیهوده می‌گفت آن شبان
گفت موسی با کی است این ای فلان
گفت با آنکس که ما را آفرید
این زمین و چرخ ازو آمد پدید
گفت موسی های بس مدبر شدی
خود مسلمان ناشده کافر شدی
این چه ژاژست این چه کفرست و فشار
پنبه‌ای اندر دهان خود فشار
گند کفر تو جهان را گنده کرد
کفر تو دیبای دین را ژنده کرد
چارق و پاتابه لایق مر تراست
آفتابی را چنینها کی رواست
گر نبندی زین سخن تو حلق را
آتشی آید بسوزد خلق را
آتشی گر نامدست این دود چیست
جان سیه گشته روان مردود چیست
گر همی‌دانی که یزدان داورست
ژاژ و گستاخی ترا چون باورست
دوستی بی‌خرد خود دشمنیست
حق تعالی زین چنین خدمت غنیست
با کی می‌گویی تو این با عم و خال
جسم و حاجت در صفات ذوالجلال
شیر او نوشد که در نشو و نماست
چارق او پوشد که او محتاج پاست
ور برای بنده‌شست این گفت تو
آنک حق گفت او منست و من خود او
آنک گفت انی مرضت لم تعد
من شدم رنجور او تنها نشد
آنک بی یسمع و بی یبصر شده‌ست
در حق آن بنده این هم بیهده‌ست
بی ادب گفتن سخن با خاص حق
دل بمیراند سیه دارد ورق
گر تو مردی را بخوانی فاطمه
گرچه یک جنس‌اند مرد و زن همه
قصد خون تو کند تا ممکنست
گرچه خوش‌خو و حلیم و ساکنست
فاطمه مدحست در حق زنان
مرد را گویی بود زخم سنان
دست و پا در حق ما استایش است
در حق پاکی حق آلایش است
لم یلد لم یولد او را لایق است
والد و مولود را او خالق است
هرچه جسم آمد ولادت وصف اوست
هرچه مولودست او زین سوی جوست
زانک از کون و فساد است و مهین
حادثست و محدثی خواهد یقین
گفت ای موسی دهانم دوختی
وز پشیمانی تو جانم سوختی
جامه را بدرید و آهی کرد تفت
سر نهاد اندر بیابانی و رفت

• عتاب کردن حق تعالی موسی را علیه السلام از بهر آن شبان
• وحی آمدن موسی را علیه السلام در عذر آن شبان
• پرسیدن موسی از حق سر غلبهٔ ظالمان را

Rumi  - Masnavi - Book1

Version by Kabir and Camille Helminski

To speak the same language is kinship and affinity

When you’re with those in whom you can’t confide

You’re like a prisoner in chains.

Many Indians and Turks speak the same tongue

Yet many pairs of Turks find they’re foreigners

The tongue of mutual understanding is quite special:

To be one of heart is better

Than to have a common tongue.

مولانا - مثنوی - دفتر اول

همزبانی خویشی و پیوندی است

مرد با نامحرمان چون بندی است

ای بسا هندو و ترک همزبان

ای بسا دو ترک چون بیگانگان

پس زبان محرمی خود دیگرست

همدلی از همزبانی بهترست

Rumi - Ghazal/ode 260 from Divan

Version by Kabir and Camille Helminski

Get up and circle round polestar of salvation.
Like pilgrims around the Kaa’ba 

and the plain of Arafat.
Haw did you become stuck 

to the ground like mud?
In the end, 

the key to blessings is in movement.


مولانا -  دیوان شمس - غزل شمارهٔ ۲۶۰

گرد چنین کعبه کن ای جان طواف

گرد چنین مایده گرد ای گدا

بر مثل گوی به میدانش گرد

چونک شدی سرخوش بی‌دست و پا

Rumi - Quatrain 377 from Divan

Version by Kabir and Camille Helminski

Oh My Moon, without you I wept like a cloud,

Without you, I am wounded, worn and lonely

Banished from life, to sit here without you,

I have died of the shame of living without you.

مولانا -  دیوان شمس - رباعی شمارهٔ ۳۷۷

ای ماه چوابرگریستم بی تو

ازدست فراق تو بخستم بی تو

برخاستم ازجان چو نشستم بی تو

وزشرم بمردم چوبزستم بی تو

Rumi - Quatrain 1054 from Divan

Version by Kabir and Camille Helminski

The nightingale comes to the garden, no more the crow.

Light of my eyes, to the garden with you I will go.

Like lilies, like roses, we'll open out in blossom,

And we, like water running through gardens, will flow.

مولانا -  دیوان شمس - رباعی شمارهٔ ۱۰۵۴

بلبل آمد به باغ و رستیم ز زاغ

آئیم به باغ با تو ای چشم و چراغ

چون سوسن و گل ز خویش بیرون آئیم

چون آب روان رویم از باغ به باغ

Rumi - Quatrain 543 from Divan

Version by Kabir and Camille Helminski

You, who make all my hardship easy,

And the garden, trees, flowers, drunk with your gifts;

The rose is drunk, the thorn is lost in dream;

Pour one more cup, they'll join in your wine's stream.

مولانا -  دیوان شمس - رباعی شمارهٔ ۵۴۳

ای آن که زتو مشکلم آسان گردد

سرو و گل و باغ مست احسان گردد

گل سر مسث و خار و بد مست و خمار

جامی در ده که جمله یکسان گردد

Rumi - Quatrain 1423 from Divan

Version by Kabir and Camille Helminski

Delicate moon, who ripens the harvest of life,

At my little window you show your face.

My garden of life, bright light of my eyes,

When will I hold your light in my embrace?

مولانا -  دیوان شمس - رباعی شمارهٔ ۱۴۲۳

ای ماه لطیف جانفزا خرمن من

وی ماه فرو کرده سر از روزن من

ای گلشن جان و دیده ی روشن من

کی بینمت آویخته بر گردن من

Rumi - Quatrain 466 from Divan

Version by Kabir and Camille Helminski

Now that your lover has shown you her face,

Extinguish yourself at her feet, my heart.

Put out the candle that burns in the sun,

And with you dies this sorrow: moan no more.

مولانا -  دیوان شمس - رباعی شمارهٔ ۴۶۶

اي دل چو وصال يار ديدي حالي

در پاي غمش بمير تا كي نالي

شرطست چو آفتاب رخ بنمايد

گر شمع نميرد بكشندش حالي

Rumi - Quatrain 925 from Divan

Version by Kabir and Camille Helminski

The moment you find a companion in joy

Is the moment you find your life's own fate.

Beware that you don't waste that moment in vain:

You will find very few such moments again.

مولانا -  دیوان شمس - رباعی شمارهٔ ۹۲۵

خودرا چودمی بیار خرم یابی

ازعمر نصیب خویش آندم یابی

زنهار که ضایع نکنی آندم را

زیرا که چنان دمی کم یابی

Rumi - Quatrain 1094 from Divan

Version by Kabir and Camille Helminski

You are the road of love, and at the end, my home,

One of the crowd, and yet I see you crowned;

I see you in stars, in the sun, in the moon,

Here in the green leaves, and high on the throne.

مولانا -  دیوان شمس - رباعی شمارهٔ ۱۰۹۴

هم منزل عشق و هم رهت می بینم

در بنده و در مرو شهت می بینم

در اختر و خورشید و مهت می بینم

در برگ و گیاه و درگهت می بینم

Rumi - Quatrain 116 from Divan

Version by Kabir and Camille Helminski

The ravishing moon last night upon me shone:

Not tonight,I told her, go away.

As she left, I heard her say, Well done, moody one,

You don't even open the door when riches come.

مولانا -  دیوان شمس - رباعی شمارهٔ ۱۱۶

آمد بر من دوش مه یغمائی

گفتم که برو امشب اینجا نائی

میرفت و همی گفت زهی سودائی

دولت بدر آمده است و در نگشائی

Rumi - Quatrain 110 from Divan

Version by Kabir and Camille Helminski

There's joy in my heart: I have joined my lover tonight;

Finally free from the pain of our parting tonight.

As I dance with my lover I pray, oh Lord, in my heart:

May the keys to morning be lost forever tonight.

مولانا -  دیوان شمس - رباعی شمارهٔ ۱۱۰

هستم بوصال دوست دلشاد امشب

وز غصهی هجر گشته آزاد امشب

با یار بچرخم و دل میگوید

یارب که کلید صبح گم باد امشب

Rumi - Masnavi -  Book 1

Version by Kabir and Camille Helminski

Listen to the reed and the tale it tells, 

how it sings of separation:

Ever since they cut me from the reed bed, 

my wail has caused men and women to weep.

مولانا - مثنوی - دفتر اول

بشنو از نی چون حکایت می کند

از جدایی ها شکایت می کند

کز نیستان تا مرا ببریده اند

در نفیرم مرد و زن نالیده اند

Rumi - Quatrain 1111 from Divan

Version by Kabir and Camille Helminski

These sweet words we shared between us,

The vault of heaven has concealed in its heart.

One day, they will pour down like rain.

Our secrets will germinate in the soil of the universe.

مولانا -  دیوان شمس - رباعی شمارهٔ ۱۱۱۱

آن خوش سخنان که ما بگفتیم به هم

در دل دارد نهفته این چرخ به خم

یکروز چو باران کند او غمازی

بر روید سر ماز صحن عالم

Rumi - Ghazal/Ode 1761 from Divan
Version by Kabir and Camille Helminski

We stood together hand in hand in primordial time;

now at last, we are one again.

We are all of one soul struggling along one path,

And all drunk with the same wine.

A ray from the Sun came in through an opening

And raised us up in dignity, however low we were.

O Sunlight! Don’t withhold Your loving radiance from us!

Aren’t we sitting in the robes of your radiance?

مولانا -  دیوان شمس - غزل شمارهٔ ۱۷۶۱

ما همه از الست همدستیم

عاقبت شکر بازپیوستیم

ما همه همدلیم و همراهیم

جمله از یک شراب سرمستیم

ما ز کونین عشق بگزیدیم

جز که آن عشق هیچ نپرستیم

چند تلخی کشید جان ز فراق

عاقبت از فراق وارستیم

آفتابی درآمد از روزن

کرد ما را بلند اگر پستیم

آفتابا مکش ز ما دامن

نی که بر دامن تو بنشستیم

از شعاع تو است اگر لعلیم

از تو هستیم ما اگر هستیم

پیش تو ذره وار رقصانیم

از هوای تو بند بشکستیم

Rumi - Ghazal/Ode 2840 from Divan
Version by Kabir and Camille Helminski

What have you seen of your own still-concealed beauty?

One of these days at dawn,

You will rise from within yourself like a Sun.

مولانا -  دیوان شمس - غزل شمارهٔ ۲۸۴۰

تو هنوز ناپدیدی ز جمال خود چه دیدی

سحری چو آفتابی ز درون خود برآیی

Rumi - Ghazal/Ode 132 from Divan
Version by Kabir and Camille Helminski

In Love, if you are comfortable

For the space of a breath

What right do you have to stand with the lovers?

You can not approach the Beloved

With your mind sharp as a thorn

Become like a rose and the Beloved will fall into your arms.

مولانا -  دیوان شمس - غزل شمارهٔ ۱۳۲

عاشقان دردکش را در درونه ذوق‌ها

عاقلان تیره دل را در درون انکارها

هین خمش کن خار هستی را ز پای دل بکن

تا ببینی در درون خویشتن گلزارها

Rumi - Ghazal/Ode 2960 from Divan
Version by Kabir and Camille Helminski

O Particle, 

It’s time to dance!

Don’t you know

You are the very source

Of abundance, and whatever

You are seeking,

You are its very essence?

O Particle,

The Sun will soon reveal its face

And invite the particles to dance.

It’s good to be dancing,

Your clothes flying

Through the air!

O Particle,

O Particle! One day you will clasp

The Sun to your breast.

You will put your head

Next to His.

That’s the point.

O Particle,

And He will bring out the wine, telling you:

O Particle! Drink it down!

And once you drink it,

You will merge into the soulful Sun.

مولانا -  دیوان شمس - غزل شمارهٔ ۲۹۶۰

رقصان شو ای قراضه کز اصل اصل کانی

جویای هر چه هستی می‌دانک عین آنی

خورشید رو نماید وز ذره رقص خواهد

آن به که رقص آری دامن همی‌کشانی

روزی کنار گیری ای ذره آفتابی

سر بر برش نهاده این نکته را بدانی

پیش آردت شرابی کای ذره درکش این را

خوردی و محو گشتی در آفتاب جانی

Rumi - Ghazal/Ode 13 from Divan
Version by Kabir and Camille Helminski

Heart, I said, what a gift it has been

To enter this circle of lovers,

To see beyond seeing itself,

To reach and feel within the breast.

مولانا -  دیوان شمس - غزل شمارهٔ ۱۳

گفتم که دلا مبارکت باد

در حلقه عاشقان رسیدن

ز آن سوی نظر نظاره کردن

در کوچه سینه‌ها دویدن

Rumi - Masnavi - Book 6
Version by Kabir and Camille Helminski

There is a street where the beautiful One

Is known to take a stroll.

When a certain radiance is noticed

Through the latticed windows

Of that neighborhood

People whisper” The Beloved must be here”.

Listen! Open a window to God

And breathe. 
Delight yourself

With what comes through opening.

مولانا -  مثنوی - دفتر ششم

خانه‌ای را کش دریچه‌ست آن طرف

دارد از سیران آن یوسف شرف

عشق‌ورزی آن دریچه کردنست

کز جمال دوست سینه روشنست

پس بگفتندی درون خانه در

یوسفست این سو به سیران و گذر

زانک بر دیوار دیدندی شعاع

فهم کردندی پس اصحاب بقاع

هین دریچه سوی یوسف باز کن

وز شکافش فرجه‌ای آغاز کن

Rumi - Quatrain 466 from Divan

Version by Kabir and Camille Helminski

The Beloved shines like the sun

And the lover whirls like the planet

When love’s spring breeze blows

Every moist branch starts dancing

مولانا -  دیوان شمس - رباعی شمارهٔ ۴۶۶

آن ذره که جز همدم خورشید نشد

بر نقد زد و سخرهٔ امید نشد

عشقت به کدام سر درافتاد که زود

از باد تو رقصان چو سر بید نشد

Rumi - Quatrain 1501 from Divan

Version by Kabir and Camille Helminski

My heart wandered through the world

Constantly seeking after cure,

But the sweet and delicious water of life

Had to break through the granite of my heart.

مولانا -  دیوان شمس - رباعی شمارهٔ ۱۵۰۱

کس نیست به غیر از او در این جمله جهان

نی زشت و نه نیکو و نه پیدا و نهان

هر تیر که جست هست از آن سخت کمان

هر نکته که هست جست از آن شعله دهان

Rumi - Masnavi - Book 5
Version by Kabir and Camille Helminski

You are like water and we are like millstones.

You are like wind and we are like dust.

The wind is hidden, the dust is plainly seen.

You are the invisible spring and we are your lush garden.

مولانا -  مثنوی - دفتر پنجم

تو بهاری ما چو باغ سبز خوش

او نهان و آشکارا بخششش

تو مثال شادی و ما خنده‌ایم

که نتیجهٔ شادی فرخنده‌ایم

گردش سنگ آسیا در اضطراب

اشهد آمد بر وجود جوی آب

تو چو جانی ما مثال دست و پا

قبض و بسط دست از جان شد روا

Rumi - Quatrain 1616 from Divan

Version by Kabir and Camille Helminski

We are puppets in the hands of God

The power is His, we are all beggars.

Why are we always trying to outdo each other

When we have all come from the same Home?

مولانا -  دیوان شمس - رباعی شمارهٔ ۱۶۱۶

بازچیهٔ قدرت خدائیم همه

او راست توانگری گدائیم همه

بر یکدگر این زیادتی جستن چیست

آخر ز در یکی سرائیم همه

Rumi - Ghazal/Ode 326 from Divan

Version by Andrew Harvey

Give me ecstasy,  
give me naked wonder, 
O my Creator!

Give birth to the Beloved in me, 
and let this lover die.

Let a thousand wrangling desires
become one Love.

مولانا -  دیوان شمس - غزل شمارهٔ ۳۲۶

حالت ده و حیرت ده ای مبدع بی‌حالت

لیلی کن و مجنون کن ای صانع بی‌آلت

ای عشق تویی کلی هم تاجی و هم غلی

هم دعوت پیغامبر هم ده دلی امت

Rumi - Quatrain 1561 from Divan

Version by Andrew Harvey

This is a gathering of Lovers.

In this gathering, 

there is no high, no low,

no smart, no ignorant,

no special assembly, no grand discourse, 

no proper schooling required.

There is no master, no disciple.

This gathering is more like a drunken party,

full of tricksters, fools, 

mad men and mad women.

This is a gathering of Lovers.

مولانا -  دیوان شمس - رباعی شمارهٔ ۳۱۳

در مجلس عشاق قراری دگر است

وین بادهٔ عشق را خماری دگر است

آن علم که در مدرسه حاصل کردند

کار دگر است و عشق کاری دگر است

Rumi - Quatrain 1561 from Divan 

Version by Andrew Harvey

When your chest is free of your limiting ego,

Then you will see the ageless Beloved.

You can not see yourself without a mirror;

Look at the Beloved, He is the brightest mirror.

From Thief of Sleep.

مولانا -  دیوان شمس - رباعی شمارهٔ ۱۵۶۱

چون پاک شد از رنگ خودی سینهٔ تو

خودبین گردی ز یار دیرینهٔ تو

بی‌آینه روی خویش نتوان دیدن

در یاد نگر که اوست آئینه تو

Rumi - Quatrain 822 from Divan 

Version by Andrew Harvey

Your love lifts my soul from the body to the sky

And you lift me up out of the two worlds.

I want your sun to teach my raindrops

So your heat can raise my soul upward like a cloud

From Thief of Sleep

مولانا - رباعی شمارهٔ ۸۲۲ - دیوان شمس

معشوقه چو آفتاب تابان گردد

عاشق به مثال ذره گردان گردد

چون باد بهار عشق جنبان گردد

هر شاخ که خشک نیست رقصان گردد

Rumi - Ghazal/Ode 1379 from Divan 

Version by Deepak Chopra

"Bittersweet"

In my hallucination
I saw my beloved's flower garden
In my vertigo, in my dizziness
In my drunken haze
Whirling and dancing like a spinning wheel

I saw myself as the source of existence
I was there in the beginning
And I was the spirit of love
Now I am sober
There is only the hangover
And the memory of love
And only the sorrow

I yearn for happiness
I ask for help
I want mercy
And my love says:

Look at me and hear me
Because I am here
Just for that

I am your moon and your moonlight too
I am your flower garden and your water too
I have come all this way, eager for you
Without shoes or shawl

I want you to laugh
To kill all your worries
To love you
To nourish you

Oh sweet bitterness
I will soothe you and heal you
I will bring you roses
I, too, have been covered with thorns.


مولانا - دیوان شمس
غزل شمارهٔ ۱۳۷۹

آمد خیال خوش که من از گلشن یار آمدم
در چشم مست من نگر کز کوی خمار آمدم
سرمایه مستی منم هم دایه هستی منم
بالا منم پستی منم چون چرخ دوار آمدم
آنم کز آغاز آمدم با روح دمساز آمدم
برگشتم و بازآمدم بر نقطه پرگار آمدم
گفتم بیا شاد آمدی دادم بده داد آمدی
گفتا بدید و داد من کز بهر این کار آمدم
هم من مه و مهتاب تو هم گلشن و هم آب تو
چندین ره از اشتاب تو بی‌کفش و دستار آمدم
فرخنده نامی ای پسر گر چه که خامی ای پسر
تلخی مکن زیرا که من از لطف بسیار آمدم
خندان درآ تلخی بکش شاباش ای تلخی خوش
گل‌ها دهم گر چه که من اول همه خار آمدم
گل سر برون کرد از درج کالصبر مفتاح الفرج
هر شاخ گوید لاحرج کز صبر دربار آمدم