The Eminent 18th century Farsi-speaking Sufi Poet of India, Mirza Abdul Qader Baydel or Bedil - better known as Baydel or Bedil Dehlavi (1644 - 1721).
The Tomb of Baydel in Delhi, India
"Unlike the great Persian Sufi poets, Rumi, Hafiz, Saadi, or Khayam, and despite the depth of his Sufi knowledge and mystical poetry, the eminent 17th Century Persian-speaking Sufi poet of India, Baydel Dehlavi is still virtually unknown in the West, particularly here in America. Mirza Abdul-Qader Baydel (1644-1721) is one of the most respected poets from Afghanistan. In the early 17th century, his family moved from Balkh to India, to live under the Mughul dynasty. He was born and educated near Patna. In his later life he spent time travelling and visiting ancestral lands. His writings in Persian are extensive, being one of the creators of the ‘Indian style’. Bedil’s 16 books of poetry contain nearly 147,000 couplets. With Ghalib he is considered a master of the complicated ‘Indian Style’ of the ghazal. He had complicated views on the nature of God, heavily influenced by the Sufis. The correct rhyme-structure has been kept as well as the beauty and meaning of these beautiful and often mystical poems...Baydel or Bedil was the foremost representative of the later phase of the “Indian style” (sabk-e hendī) of Persian poetry and the most difficult and challenging poet of that school (1644-1721)."
"Mirza Abdul-Qader Baydel (1644-1721) is one of the most respected Persian Sufi poet of India.In the early 17th century, his family moved from Afghanistan's Balkh region to India, to live under the Moghul dynasty. Baydel is the author of 16 books of poetry (containing nearly 147,000 verses and include several Masnavis). He is considered as one of the most prominent poets of Indian school of poetry in Persian literature, and owns his unique style of mystical outpourings. His writings are extensive and none have been lost. His books include Telesm-e Hairat (طلسم حيرت- A Talisman of Wonder), Toor e Ma'refat (طور معرفت-The Sinai of Knowledge), Chahār Unsur (چهار عنصر-Four Element') and Ruqa'āt (Epistles'-رقعات). His Kulliat-e-Baydel (Complete Works of Baydel) consist of many Ghazals, Mu'ammas (riddles) and more. He also wrote four Masnavis, the most important being "Irfan-Knowledge", which he completed at age 68. It contains many stories and fairy tales, outlining the poets' Sufi influenced philosophical views.
The Indian school of Dari/Farsi poetry and especially Baydel's poetry is criticized for its complex and implicit meanings, however, it is much welcomed in Afghanistan, Tajikistan, Pakistan and India. The main reason could be his style which is kept a bit Indian. In Afghanistan, a unique school in poetry studying is dedicated to Baydel's poetry called Baydel Shināsī (Baydel studies) and those who have studied his poetry are called Baydel Shinās (Baydel expert). His poetry plays a major role in Indo-Dari classical music of central Asia as well.
Sufism and Vedantic philosophy had greatly influenced Baydel's poetic and philosophical views. In his poetry, Sufi themes exists side by side with descriptions of everyday Indian life and realistic treatments of nature and man. Possibly as a result of being brought up in such a mixed religious environment, Baydel had considerably more tolerant views than his poetic contemporaries. He preferred free thought to accepting the established beliefs of his time, siding with the common people and rejecting the clergy who he often saw as corrupt.
He essentially believed that the world was eternal, and in constant motion. Baydel believed that all life was first mineral, then plant, then animal. He also expressed disbelief in judgment day and other orthodox tenets of faith. Despite this, he was by no means an atheist or a freethinker in the modern day sense. On the contrary, Baydel had complicated views on the nature of God, heavily influenced by the Sufis (with whom he spent a considerable period of time).
Ironically, Baydel enjoyed virtually no fame in Iran, and only few scholars knew of him until recently. In Afghanistan and Tajikistan, however, he had a following that almost followed like a cult. People would get together at weekly Baydel meetings to study and interpret his poetry, and he was the poet of choice for many ghazal singers (including the most illustrious of all, Ustad Sarahang, who even expressed his desire to be buried at Baydel tomb.)
The language of Baydel is as complicated as his thoughts. His sentence structure and use of images often requires time to comprehend, being as difficult for a Dari speaker as Shakespeare is for the modern English speaker. If comparing his language to the Iranian contemporary poets such as Sa’ib, one can clearly see the difference between Classic Dari/Farsi and Modern Farsi."
The Indian school of Dari/Farsi poetry and especially Baydel's poetry is criticized for its complex and implicit meanings, however, it is much welcomed in Afghanistan, Tajikistan, Pakistan and India. The main reason could be his style which is kept a bit Indian. In Afghanistan, a unique school in poetry studying is dedicated to Baydel's poetry called Baydel Shināsī (Baydel studies) and those who have studied his poetry are called Baydel Shinās (Baydel expert). His poetry plays a major role in Indo-Dari classical music of central Asia as well.
Sufism and Vedantic philosophy had greatly influenced Baydel's poetic and philosophical views. In his poetry, Sufi themes exists side by side with descriptions of everyday Indian life and realistic treatments of nature and man. Possibly as a result of being brought up in such a mixed religious environment, Baydel had considerably more tolerant views than his poetic contemporaries. He preferred free thought to accepting the established beliefs of his time, siding with the common people and rejecting the clergy who he often saw as corrupt.
He essentially believed that the world was eternal, and in constant motion. Baydel believed that all life was first mineral, then plant, then animal. He also expressed disbelief in judgment day and other orthodox tenets of faith. Despite this, he was by no means an atheist or a freethinker in the modern day sense. On the contrary, Baydel had complicated views on the nature of God, heavily influenced by the Sufis (with whom he spent a considerable period of time).
Ironically, Baydel enjoyed virtually no fame in Iran, and only few scholars knew of him until recently. In Afghanistan and Tajikistan, however, he had a following that almost followed like a cult. People would get together at weekly Baydel meetings to study and interpret his poetry, and he was the poet of choice for many ghazal singers (including the most illustrious of all, Ustad Sarahang, who even expressed his desire to be buried at Baydel tomb.)
The language of Baydel is as complicated as his thoughts. His sentence structure and use of images often requires time to comprehend, being as difficult for a Dari speaker as Shakespeare is for the modern English speaker. If comparing his language to the Iranian contemporary poets such as Sa’ib, one can clearly see the difference between Classic Dari/Farsi and Modern Farsi."
- Baydel or Bedil Brief Biography
- Selected Baydel Poems in English
- Baydel's Chahar-Onsor (Four Elements)
- Baydel's Influence on Iqbal
- Persian Literature in India
The incomparable 17th century India-born Sufi poet of Mughal court, Mirza Abdul Qader Baydel or Bedil, is one of the least known of Persian Sufi poets even among the Persian speakers. If you've ever been to Delhi in India, particularly, if you've visited the Red Fort in Old Delhi, the Farsi writings on its walls are precisely Baydel's outstanding Sufi infused poems.
Sadly, while Rumi is a household name and the widely read Persian poem here in America, Baydel's profound mystical poetry is still very little known. Baydel's lack of recognition is not limited just to America or the West in general, but it's also a known fact even amongst the Persian speakers-- while Baydel is a household name, revered as a saint, a sage and a seer, and the third most important poet in Afghanistan [after Rumi and Hafiz]; in Iran and Tajikistan, Baydel is barely known or just recently is being paid attention to.
In my humble opinion, the main reason behind Baydel's lack of recognition, both in the East and the West, lies in the fact that his style of writing, and the deep mystical thoughts that each of his rhythmic verses hold are very difficult to grasp even for the native Persian speakers. Each poem of Baydel must be read, reread, and read again, in order to understand its intended Sufi infused mystical meanings and messages. So, it's against this challenging backdrop that I've attempted to translate some of his hard to decipher poems.
Baydel is a damn proud and unapologetic poet, and he bluntly warns us first hand:
The superior level of my inner meanings
requires a strong intellect,
it's not that easy to simply grasp my thoughts.
I'm a tall mountain, I've got steep hill!
My sea of temperament, Baydel
is the swell waves of the inner meanings.
Whenever I feel like writing a verse,
I've already got the whole poem!
Quit learning and profiting!
Quit any desire and wishes!
Drink wine and live joyously,
That's exactly what I do for living!
Baydel ~ My Translation
requires a strong intellect,
it's not that easy to simply grasp my thoughts.
I'm a tall mountain, I've got steep hill!
My sea of temperament, Baydel
is the swell waves of the inner meanings.
Whenever I feel like writing a verse,
I've already got the whole poem!
Quit learning and profiting!
Quit any desire and wishes!
Drink wine and live joyously,
That's exactly what I do for living!
Baydel ~ My Translation
معنی بلند من فهم تند می خواهد
سیر فکرم آسان نیست، کوهم و کتل دارم
بحر فطرتم بیدل، موج خیز معنی هاست
مصرعی اگر خواهم سر کنم، غزل دارم
ترک سود و سواد کن، قطع هر تمنا کن
می خور و طربها کن، من هم این عمل دارم
بيدل
سیر فکرم آسان نیست، کوهم و کتل دارم
بحر فطرتم بیدل، موج خیز معنی هاست
مصرعی اگر خواهم سر کنم، غزل دارم
ترک سود و سواد کن، قطع هر تمنا کن
می خور و طربها کن، من هم این عمل دارم
بيدل
and burns the lips.
A poet is the one who makes a rare pearl
from the scratches!
Baydel ~ My Translation
شعر آن باشد که خیزد از دل و جوشد به لب
هست شاعرآنکسی کاین طرفه مروارید، سفت
بيدل
O Lord,
Place your Divine Light into my eyes.
O Lord,
Compensate my waiting for you,
with the beauty of your Divine Decree.
I'm neither colored with the joy of life
Nor tasting the fresh date-fruit.
I'm lost in Your Garden,
Hand me my own mirror.
O Lord,
Except for the amazement,
what else can be the intercessor
for the offenses of the ones separated from You?
O Lord,
Fulfill the wishes of Baydel's lifelong vision:
Show me Your Divine Face.
Baydel ~ My Translation
خداوندا به آن نور نظر در ديده جا بنما
به قدر انتظار ما جمال مدعا بنما
نه رنگي از طرب داريم و نه از خرمي بويي
چمن گم كرده ايم آيينهء ما را بما بنما
شفيع جرم مهجوران بجز حيرت چه مي باشد
به حق ديدهء بيدل كه ما را آن لقا بنما
بيدل
Who am I dying like this from the regret,
Yet still surviving like a fire
That's staying alive by burning itself?
I'm neither sad nor happy.
I'm neither word nor content.
I'm neither turning wheel nor the planet.
Then what's my purpose for being here?
If I'm in the Sufi state of Fana or Self-Annihilation,
then what's this burning passion for life?
If I'm in the Sufi state of Baqa or Eternal Union with God,
then why am I still not being annihilated?
Be proud o imagination, be proud
for I still believe in life,
though I'm already annihilated!
O Lord,
In this house of despair that we call life,
no one has endured the kind of death I endure:
I live to die without You, my Friend.
Have a good laugh o appreciators of the moment
I've seen myself laughing at my own Self.
Baydel ~ My Translation
That's staying alive by burning itself?
I'm neither sad nor happy.
I'm neither word nor content.
I'm neither turning wheel nor the planet.
Then what's my purpose for being here?
If I'm in the Sufi state of Fana or Self-Annihilation,
then what's this burning passion for life?
If I'm in the Sufi state of Baqa or Eternal Union with God,
then why am I still not being annihilated?
Be proud o imagination, be proud
for I still believe in life,
though I'm already annihilated!
O Lord,
In this house of despair that we call life,
no one has endured the kind of death I endure:
I live to die without You, my Friend.
Have a good laugh o appreciators of the moment
I've seen myself laughing at my own Self.
Baydel ~ My Translation
چنين کشته حسرت کيستم من
که چون اتش از سوختن زيستم من
نه شادم نه محزون نه لفظم نه مضمون
نه چرخم نه گردون چه معنيستم من
اگر فانيم چيست اين شور هستي
وگر باقيم ارچه فانيستم من
بناز اي تخيل ببال اي توهم
که هستي گمان دارم و نيستم من
در اين غمکده کس مميراد يارب
به مرگي که بي دوستان زيستم من
بخنديد اي قدر دانان فرصت
که يک خنده بر خويش نگريستم منبيدل
In your worshiping and prostrations, Baydel,
stand steadfast as you are.
As long as you carry
the load of your ego on your shoulders,
you'll end up keep bending your back.
Learn from this inability embedded in your nature:
You cannot become God, try being a human!
Baydel ~ My Translation
بيدل به سجود و بندگي تو ام باش
stand steadfast as you are.
As long as you carry
the load of your ego on your shoulders,
you'll end up keep bending your back.
Learn from this inability embedded in your nature:
You cannot become God, try being a human!
Baydel ~ My Translation
بيدل به سجود و بندگي تو ام باش
تا بار نفس به دوش داري خم باش
زين عجز که در طينت تو گل کرده است
الله نمي توان شدن آدم باش
بيدل
بيدل
اظهار عجز پيش ستم پيشگان خطاست
اشک کبـاب باعـث طـغيـان آتـش اسـت
در سال 1054 هـ.ق در ساحل جنوبي رودخانه "گنگ" در شهر عظيم آباد پتنه "ميرزا عبدالخالق" صوفي سالخورده قادري صاحب فرزند پسري شد، ميرزا به عشق مراد معنوي سلسله طريقت خود يعني "عبدالقادر گيلاني" نام فرزندش را "عبدالقادر" گذاشت. دوست و هم مسلك "ميرزا عبدالخالق"، "ميرزا ابوالقاسم ترمذي" كه صاحب همتي والا در علوم رياضي و نجوم بود براي طفل نورسيده آينده درخشاني را پيشگويي كرد و به ميمنت اين ميلاد خجسته دو ماده تاريخ "فيض قدس" و "انتخاب" را كه به حروف ابجد معادل تاريخ ولادت كودك ميشد، ساخت
نسبت ميرزا به قبيله "ارلاس" ميرسيد، قبيلهاي از مغول با مرداني جنگاور. "عبدالقادر" هنگامي كه هنوز بيش از چهار سال و نيم نداشت پدرش را از دست داد و در سايه سرپرستي و تربيت عمويش "ميرزا قلندر" قرار گرفت، به مكتب رفت و در زماني كوتاه قرائت قرآن كريم را ختم كرد، بعد از مدتي كوتاه مادرش نيز درگذشت و او در سراي مصيبت تنها ماند. "عبدالقادر" پس از مدتي به توصيه "ميرزا قلندر" ـ كه خود از صوفيان باصفا بود ـ مكتب و مدرسه را رها كرد و مستقيماً تحت آموزش معنوي وي قرار گرفت، ميرزا قلندر معتقد بود كه اگر علم و دانش وسيله كشف حجاب براي رسيدن به حق نباشد خود تبديل به بزرگترين حجابها در راه حق ميگردد و جز ضلالت و گمراهي نتيجهاي نخواهد داشت. "عبدالقادر" در كنار وي با مباني تصوف آشنايي لازم را پيدا كرد و همچنين در اين راه از امداد و دستگيري "مولينا كمال" دوست و مراد معنوي پدر بهرهها برد. از همان روزها عبدالقادر به شوق حق، ترانه عشق ميسرود و چون بر حفظ و اخفاي راز عشقش به حق مصر بود "رمزي" تخلص ميكرد تا اين كه بنابر قول يكي از شاگردانش هنگام مطالعه گلستان سعدي از مصراع "بيدل از بينشان چه گويد باز" به وجد آمد و تخلص خود را از "رمزي" به "بيدل" تغيير داد. بيدل در محضر شاهان اقليم فقر: "شاه ملوك" "شاه يكه آزاد" و "شاه فاضل" روح عطشانش را از حقايق وجود سيراب ميكرد و از مطالعه و تتبع در منابع عرفان اسلامي و شعر غني فارسي توشهها برميگرفت. وي در كتاب "چهار عنصر" از كرامات شگفت انگيزي كه خود از بزرگان فقر و عزلت مشاهده كرده بود سخن ميگويد. "بيدل" هنگامي كه سيزده سال بيشتر نداشت به مدت سه ماه با سپاه "شجاع" يكي از فرزندان شاه جهان در ترهت (سرزميني در شمال پتنه) به سر برد و از نزديك شاهد درگيريهاي خونين فرزندان شاه جهان بود، پس از آن كه نزاعهاي خونين داخلي فروكش كرد و اورنگ زيب فرزند ديگر "شاه جهان" صاحب قدرت اول سياسي در هند شد، بيدل همراه با ماماي خوش ذوق و مطلعش "ميرزا ظريف" در سال 1017 به شهر "كتك" مركز اوريسه رفت. ديدار شگفت "شاه قاسم هواللهي" و بيدل در اين سال از مهمترين وقايع زندگياش به شمار ميرود. بيدل سه سال در اوريسه از فيوضات معنوي شاه قاسم بهره برد
بيدل چهرهاي خوشآيند و جثهاي نيرومند داشت، فن كشتي را نيك ميدانست و ورزشهاي طاقت فرسا از معموليترين فعاليتهاي جسمي او بود. در سال 1075 هـ.ق به دهلي رفت، هنگام اقامت در دهلي دايم الصوم بود و آن چنان كه خود در چهار عنصر نقل كرده است. به سبب تزكيه درون و تحمل انواع رياضتها و مواظبت بر عبادات درهاي اشراق بر جان و دلش گشوده شده بود و مشاهدات روحاني به وي دست ميداد، در سال 1076 با "شاه كابلي" كه از مجذوبين حق بود آشنا شد، ديدار با شاه كابلي تأثيري عميق بر او گذاشت. و در همين سال در فراق اولين مربي معنوياش ميرزا قلندر به ماتم نشست، وي در سال 1078 هـ.ق سرايش مثنوي "محيط اعظم" را به پايان رساند، اين مثنوي درياي عظيمي است لبريز از تأملات و حقايق عرفاني
دو سال بعد مثنوي "طلسم حيرت" را سرود و به نواب عاقل خان راضي كه از حاميان او بود هديه كرد. تلاش معاش او را به خدمت در سپاه شهزاده "اعظم شاه" پسر اورنگ زيب بازگرداند. اما پس از مدت كوتاهي، چون او از تقاضاي مديحه كردند، از خدمت سپاهي استعفا كرد. بيدل در سال 1096 هـ.ق به دهلي رفت و با حمايت و كمك نواب شكرا... خان داماد عاقل خان راضي مقدمات يك زندگي توأم با آرامش و عزلت را در دهلي فراهم كرد، زندگي شاعر بزرگ در اين سالها به تأمل و تفكر و سرايش شعر گذشت و منزل او ميعادگاه عاشقان و شاعران و اهل فكر و ذكر بود، در همين سالها بود كه بيدل به تكميل مثنوي "عرفان" پرداخت و اين مثنوي عظيم عرفاني را در سال 1124 هـ .ق به پايان رساند، با وجود تشنج و درگيريهاي سياسي در بين سران سياسي هند و شورشهاي منطقهاي و آشفتگي اوضاع، عارف شاعر تا آخرين روز زندگي خود از تفكرات ناب عرفاني و آفرينشهاي خلاقه هنري باز نماند. بيدل آخرين آينه تابان شعر عارفانه فارسي بود كه نور وجودش در تاريخ چهارم صفر 1133 هـ.ق به خاموشي گراييد
از بيدل غير از ديوان غزليات آثار ارزشمند ديگري در دست است كه مهمترين آنها عبارتند از
مثنوي عرفان|مثنوي محيط اعظم|مثنوي طور معرفت|مثنوي طلسم حيرت|رباعيات|چهار عنصر -زندگينامه خود نوشت شاعر
رقعات|نكات|
زبان بيدل براي كساني كه براي اولين بار با شعر وي آشنايي به هم ميزنند اگر شگفت انگيز جلوه نكند تا حد زيادي گنگ و نامفهوم مينمايد، اين امر مبتني بر چند علت است
الف: شعر بيدل ميراث دار حوزه وسيعي از ادب و فرهنگ فارسي است كه بيش از هزار سال پشتوانه و قدمت دارد. ادب و فرهنگي كه در هر دوره با تلاش شاعران و نويسندگان آن دوره، نسبت به دوره پيشين فنيتر و عميقتر و متنوعتر شده است و تا به دست بيدل و همگنانش برسد تا حد بسيار زيادي چه در عرصه زبان و شعر و ادب و چه در حوزه انديشه و عرفان و تفكر گرانبار شده است. از طرفي چون در حوزه شعر سنتي همواره اندوخته پيشينيان همچون گوهري گرانبها مد نظر آيندگان بود و خلاقيت و آفرينش در بستر سنت اتفاق ميافتد و نوآوري شكستن سنتها نبود بلكه آراستن و افزودن به سنتها بود (در عين توجه به اصول سنتي)، در شعر بيدل بار ادبي و معنايي كلمات و دايره تداعي معاني موتيوها به سرحد كمال خود رسيده است و همچنين موارد جديدي نيز به آن افزوده شده و زبان نيز در عين ايجاز و اجمال است. به گونهاي كه خواننده شعر او براي آن كه فهم درستي از شعر وي داشته باشد لازم است به اندازه كافي از سنت شعر فارسي مطلع و به اصول اساسي عرفاني اسلامي آگاه باشد
ب: بيدل شاعري است با تخيل خلاق، كشف روابط باريك در بين موضوعات گوناگون و طرح مسائل پيچيده عرفاني به شاعرانهترين زبان، و همچنين نوآوري شاعر در مسائل زباني و سبكي، دقتي ويژه و ذهني ورزيده را از مخاطب براي فهم دقيق و درك لذت از شعر وي طلب ميكند
ج: شعر بيدل همچون جنگلي بزرگ و ناشناخته است كه در اولين قدم به بيننده آن حس حيرت و شگفتي دست ميدهد و چون پا به داخل آن ميگذارد دچار غربت و اندوه و ترس ميشود و در واقع مدتي طول ميكشد تا با شاخ و برگ و انواع درختان و پرندگان و راههايي كه در آن است آشنا شود اما چون مختصر انس و الفتي با آن پيدا ميكند، به شور و اشتياق در صدد كشف ناشناختههايشبرميآيد
بيدل شاعري با حكمت و تفكر قدسي است، وي از تبار شاعران عارفي چون حكيم سنايي، عطار نيشابوري، مولانا و حافظ و ... است، شاعراني كه شعرشان گرانبار از انديشه و معناست در افق اين بزرگان، شعر زبان راز و نياز است و شاعري شأني خاص و ويژه دارد، همه آنان به زبان شعر نيك آشنايند و در اين زبان سرآمد روزگاران به شمار ميروند و همچنين در عرصه معني و حكمت الهي نهنگاني يگانهاند، در دستكار اينان صورت و معناي شعر چنان درهم سرشته ميشود كه تشخيص يكي از ديگري سخت و ناممكن به نظر ميرسد به گونهاي كه ميتوان گفت انديشه آنان عين شعر و شعرشان عين انديشه آنان ميگردد، غزليات شمسي مولانا و غزليات بيدل و حافظ آيا سخني غير از شعر ناب است و باز هم آيا آثار همه اينان، غير از بيت الغزل معرفت و عرفان است؟ بيهيچ اغراقي فهم تبيين و توضيح انديشههاي ژرف و باريك بينانه عرفاني بيدل به زبان تفصيل عمر گروهي از زبدهترين آگاهان را به سر خواهد آورد و اين نيست مگر جوشش فيض ازلي از جان و دل و زبان اين شاعر بزرگ و شاعران عارف ديگري كه حاصل عمر كوتاه و اندكشان، جهاني راز و معناست، ... بيدل غير از غزلياتش كه هر يك آينهاي مجسم از شعر نابند، در مثنويهاي "محيط اعظم"، "عرفان"، "طلسم حيرت" و "طور معرفت" به تبيين انديشههاي عرفاني خود پرداخته است در ميان اين مثنويها دو مثنوي "محيط اعظم" و "عرفان" از قدر و شأن ويژهاي برخوردارند، مثنوي محيط اعظم را شاعر در روزگار جواني خود سروده است بررسي سبك شناختي و معنا شناختي اين اثر نشان ميدهد كه شاعر بزرگ در عهد شباب نه تنها به زباني نوآئين و غني از ظرفيتهاي بياني شاعرانه دست يافته، بلكه شاعري صاحب انديشه با تفكري متعالي است. مثنوي "عرفان" كه به مرور در طي سي سال از عمر شاعر سروده شده است در برگيرنده يك دوره كامل از جهان شناسي، انسان شناسي و خداشناسي عرفاني بيدل است، اين مثنوي از آثار ارجمند شعر عرفاني زبان فارس است كه در آن نور حكمت الهي با زبان شيفته شاعرانه يكي شده است و بيهيچ تعصبي ميتوان آن را به لحاظ عمق و ژرفاي انديشه و زبان پرداخته و نوآئينش هم وزن و همسنگ آثاري چون مثنوي معنوي و حديقه الحقيقه سنايي به حساب آورد
در يك نگاه گذرا به مثنوي عرفان و محيط اعظم ميتوان به مشابهت و مقارنت بسيار آرا و افكار بيدل با انديشههاي ابن عربي (عارف مغرب) پي برد، با اين همه و به يقين بيدل خود صاحب تفكري خاص است كه مشي فكري او را از بزرگان ديگري همچون ابن عربي جدا ميكند توضيح دقيق اين نكته مستلزم صرف وقت و دقت نظر در آرا و افكار ابن عربي و بيدل است انديشه بيدل، انديشه وحدت و يكانگي است، در منظر او عالم عالم جلوه حق است و انسان آينهاي كه حيران به تماشا چشم گشوده است، به تماشاي تجلي حق در عالم وجود، بيدل حق را تنها حقيقت هستي ميداند، در نگاه خود نيز همه موجودات قائم به حق ميباشند و بدون فيض وجوديي كه حق به آنها ميبخشد محكوم به فنا و نيستياند و همه موجودات و اشياء را همچون خيال و وهم تصور ميكند كه تنها صورتي از وجود دارند و حقيقت آنها حضرت حق ميباشند كه از چشم غافلان هميشه اين نكته پوشيده ميماند
در نگاه شاعر ذره تا خورشيد چشم به سوي حق دارند و تمام هستي، پرشكوه و پاك به عشقي ازلي در جستجوي حق است
ذره تا خورشيد امكان جمله حيرت زاده اند|
جز به ديدار تو چشم هيچ كس نگشاده اند
جز به ديدار تو چشم هيچ كس نگشاده اند
کتاب «اصطلاحات نسخهپردازی در دیوان بیدل دهلوی» به دلیل اهمیت شعر بیدل و جایگاه او در شعر فارسی شبه قاره به صورت مستقل در دهلی نو منتشر شده است
نویسنده در این کتاب به علل انتشار این کتاب، زندگی بیدل، گزارش کار و روش و شیوهی تهیهی این اصطلاحات، متن کامل ابیات بیدل، فهرست اصطلاحات مربوط به نسخه پردازی، صفحهآرایی، خط و هنر و تذهیب، شرح تفصیلی برخی از اصطلاحات، پیوست گزیدهی ابیات و کتاب نامه پرداخته است
- زندگینامه بیدل
- بیدل دهلوی
- بیدل -عارف وارسته واندیشمند
- با بیدل
- آثار و زبان بیدل
- عرس ابوالمعاني بيدل
- صور خیال در شعر بیدل
- نوآوري هاي هنري در عاشقانه هاي بيدل دهلوي
- ﺑﺮرﺳﻲ اﻧﺘﻘﺎدي ﻣﻌﻨﺎ و اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﺑﻴﺪل در آﻳﻴﻨﻪي ﻳﻚ ﻏﺰل
- ﺑﺮرﺳﻲ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﺳﺒﻜﻲ ﺑﻴﺪل دﻫﻠﻮي
- ﺳﺎﺧﺖ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت واﺑﺴﺘﻪﻫﺎي ﻋﺪدي ﺧﺎص در ﻏﺰﻟﻴﺎت ﺑﻴﺪل
- ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺷﻌﺮ ﺩﺭ ﻏﺰﻟﻴﺎﺕ ﺑﻴﺪﻝ ﺩﻫﻠﻮﻱ
- نمود آموزههای عرفانی در اشعار بیدل دهلوی
- گزیده غزلیات بیدل
- بیدل دهلوی شاعر ناشناخته فارسی زبان
- غزلی منتشر نشده از بیدل دهلوی
عارف كه ز سر معرفت آگاه است
از خود بيخود و با خدا همراه است
نفي خود و اثبات وجـــود حق كن
اين مـــــعني لاالله الا الله است
خداوندا به آن نور نظر در ديده جا بنما
به قدر انتظار ما جمال مدعا بنما
نه رنگي از طرب داريم و نه از خرمي بويي
چمن گم كرده ايم آيينهء ما را بما بنما
شفيع جرم مهجوران بجز حيرت چه مي باشد
به حق ديدهء بيدل كه ما را آن لقابنما
ز برق حادثه آرام نگيرد معتبران
درين قلمرو شطرنج كشت بر سري شاه است
به اوج کبریا کــــــز پهلوی عجز است راه آنجا
سری مویی گر اینجا خم شوی بشکن کلاه آنجا
وصل محيط ميبرد از قطره ننگ عجز
كـــم نيستم به عـــــــــالم بسيارت آمدم
طلسم جسم گردد مانع پرواز روحـاني
مثال گُل كه ديوار چمن گيرد عنانش را
گَردهستي مانع پروازعـــالي فطرتيست
از حجاب دود خود اين شعله اخگرميشود
درعقدة تعلق فرســــــوده بود فــــطرت
از خود گسستن آخر اين رشته را رسا كرد
آنکس که منـــزه است زآب و گـــل مــا
بی از عدم است خلــــوت محفــــل مـــا
نــــامش از پرده بســـر زبــــان می آیـد
والله کــــه نیست جــــای او جــز دل ما
ای دانــــه ازین مـــزرع اندیشــه بـــرا
یعنــــی زطلســم الفت ریشــــه بــــــرا
افســـردگی لفظ بمعنــــــی مپسنــــــــد
در شیـشـه چو رنگ باده از شیشه بـرا
از یکســـو بیــدل آمد از یکســـو مـــا
او از عـــــدم و مـــا ز جهان یکتــــا
در عالـــم ادراک بهــــم جمـع شدیـم
چــــون وانگـــریم او کجا و ما کجـا
گــــر ذره شـــوقی بخیـــال است تــــرا
صــد عمـــر ابد در تـــه بـال است تــرا
بــــی عشق اگــــر آفتـاب خواهی گشتن
هشــــدار که عقــاب زوال است تـــــرا
روزی دو دریـــن انجمن لهــــــولعب
جمیعت حال خــویش را بــاش سبــب
از علــم و عمل مکوش جز بر اخلاق
از مذهب و ملت مگــزین غیـــر ادب
زندگی محروم تکرارست و بس
چون شرر این جلوه یک بارست و بس
از عدم جویید صبح ای عاقلان
عالمی اینجا شب تارست و بس
از ضعیفی بر رخ تصویر ما
رنگ اگر گل میکند بارست و بس
غفلت ما پردهٔ بیگانگیست
محرمان را غیر هم بارست و بس
کیست تا فهمد زبان عجز ما
ناله اینجا نبض بیمارست و بس
نیست آفاق از دل سنگین تهی
هرکجا رفتیم کهسارست و بس
از شکست شیشهٔ دلها مپرس
ششجهت یک نیشتر زارست و بس
در تحیر لذت دیدار کو
دیدهٔ آیینه بیدارست و بس
اختلاط خلق نبود بیگزند
بزم صحبت حلقهٔ مارست و بس
چون حباب از شیخی زاهد مپرس
این سر بیمغز دستارست و بس
ای سرت چون شعله پر باد غرور
اینکه گردن میکشی، دارست و بس
بیدل از زندانیان الفتیم
بوی گل را رنگ، دیوارست و بس
زندگی محروم تکرارست و بس
چون شرر این جلوه یک بارست و بس
از عدم جویید صبح ای عاقلان
عالمی اینجا شب تارست و بس
از ضعیفی بر رخ تصویر ما
رنگ اگر گل میکند بارست و بس
غفلت ما پردهٔ بیگانگیست
محرمان را غیر هم بارست و بس
کیست تا فهمد زبان عجز ما
ناله اینجا نبض بیمارست و بس
نیست آفاق از دل سنگین تهی
هرکجا رفتیم کهسارست و بس
از شکست شیشهٔ دلها مپرس
ششجهت یک نیشتر زارست و بس
در تحیر لذت دیدار کو
دیدهٔ آیینه بیدارست و بس
اختلاط خلق نبود بیگزند
بزم صحبت حلقهٔ مارست و بس
چون حباب از شیخی زاهد مپرس
این سر بیمغز دستارست و بس
ای سرت چون شعله پر باد غرور
اینکه گردن میکشی، دارست و بس
بیدل از زندانیان الفتیم
بوی گل را رنگ، دیوارست و بس
چیزی از خود هر قدم زیر قدم گم می کنم
رفته رفته هر چه دارم چون قلم گم می کنم
بی نصیب معنی ام کز لفظ می جویم مُراد
دل اگر پیدا شود ،دیر و حرم گم می کنم
تا غبار وادی مجنون به یادم می رسد
آسمان بر سر ، زمین زیر قدم گم می کنم
دل ، نمی ماند به دستم ، طاقت دیدار کو ؟
تا تو می آیی به پیش ، آیینه هم گم می کنم
قاصد مُلک فراموشی کسی چون من مباد
نامه ای دارم که هر جا می برم گم می کنم
بر رفیقان (بیدل ) از مقصد چه سان آرم خبر ؟
من که خود را نیز تا آنجا رسم گم می کنم
جوانی دامن افشان رفت و پیری هم به دنبالش
گذشت از قامت خم گوش بر آواز خلخالش
ز پرواز نفس آگه نیام لیک اینقدر دانم
که آخر تا شکستن میرسد سعی پر و بالش
به خواب وهم تعبیر بلندیکردهام انشا
بهگردون میتند هرکس بقدر گردش حالش
وداع ساز هستی کن که اینجا هر چه پیدا شد
نفس گردید بر آیینهٔ تحقیق تمثالش
مزاج ناتوان عشق چون آتش تبی دارد
که جز خاکستر بنیاد هستی نیست تبخالش
شبستان جنون دیگر چه رونق داشت حیرانم
چراغان گر نمیبود از شرار سنگ اطفالش
گرفتم نوبهار آمد چه دارد گل در این گلشن
همان آیینهدار وحشت پار است امسالش
به ضبط نالهٔ دل میگدازم پیکر خود را
مگر در سرمه غلتم تا کنم یک خامشی لالش
غنا و فقر هستی آنقدر فرصت نمیخواهد
نفس هر دم زدن بیپرده است ادبار و اقبالش
به هر کلکی که پردازند احوال من بیدل
چو تار ساز بالد تا قیامت ناله از نالش
0 comments:
Post a Comment